Phát triển đô thị bền vững trên nền tảng công nghệ và dữ liệu lớn
Lê Thị Thanh Bình[1]
Tóm tắt: Phát triển đô thị bền vững đang thịnh hành trong nhiều thập kỷ qua, trong đó là sự nổi lên của các mô hình đô thị thông minh. Không dừng lại ở đó, ý tưởng sáng tạo tích hợp phát triển giữa đô thị bền vững với đô thị thông minh là một xu hướng phát triển mới đang được nhiều nghiên cứu tiêu biểu đề cập đến trong những năm gần đây. Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với nhiều thách thức: biến đổi khí hậu, khủng hoảng kinh tế, đại dịch, môi trường sống,... các đô thị phát triển bền vững tiếp tục nỗ lực cải thiện việc cung cấp dịch vụ đô thị toàn diện, nâng cao chất lượng sống, công bằng xã hội, đảm bảo môi trường sinh thái và đặc biệt là sự linh hoạt, thuận lợi trong việc truy cập hệ thống thông tin đô thị,. Như vậy, với một hệ thống dữ liệu lớn, đa dạng của một đô thị bền vững, rất cần có các công nghệ dữ liệu tiên tiến đảm bảo cho sự quản trị và hoạt động của toàn hệ thống đô thị bền vững trở nên thông minh và linh hoạt hơn. Bài viết này dưới dạng tổng hợp tài liệu, sẽ chắt lọc một số nội dung quan trọng từ những ý tưởng nghiên cứu mới về xu hướng phát triển đô thị bền vững thông minh dữ liệu lớn trong tương lai.
Từ khóa: Công nghệ; Dữ liệu lớn; Đô thị bền vững thông minh.
[1] Tiến sĩ, Viện Nghiên cứu Phát triển bền vững Vùng, email: binhtb.ducha@gmail.
Đặt vấn đề
Phát triển đô thị bền vững đã được đặt ra như một vai trò trung tâm với những đóng góp rất quan trọng trong quá trình thực hiện toàn diện các mục tiêu phát triển bền vững nói chung, trong các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SGDs) của Chương trình Nghị sự 2030 về Phát triển Bền vững của Liên hợp quốc, mục tiêu số 11 cũng đã chỉ rõ “làm cho các thành phố và các khu định cư của con người trở nên toàn diện, an toàn, khả năng phục hồi và bền vững” và phát triển đô thị bền vững cũng cần đảm bảo được sự phát triển hài hòa 3 trụ cột cơ bản về kinh tế, môi trường, văn hóa và xã hội, trong đó đặc biệt chú trọng tới khía cạnh về môi trường, về năng lựơng mới, cùng với sự chuyển đổi lớn về thể chế trong thực tế. Trong bối cảnh hiện nay, sự phát triển bùng nổ của công nghệ số, dữ liệu lớn cho thấy những chuyển dịch mạnh mẽ của nền công nghệ tiên tiến. Như vậy, đô thị với vai trò là một trung tâm để có năng lực cạnh tranh mạnh mẽ và đạt vị trí cao trên bảng xếp hạng ngoài việc trở thành một đô thị phát triển bền vững, cần có những hoạt động linh hoạt đáp ứng được những yêu cầu ngày càng cao của một đô thị bền vững chứa đựng rất lớn các dữ liệu hoạt động và các ứng dụng thông minh trên nền tảng công nghệ mới. Cũng bởi vậy, trong những năm gần đây, nhiều ý tưởng nghiên cứu mới trên thế giới được lập luận trên những nền tảng lý thuyết và một số khía cạnh từ thực chứng khoa học thuyết phục đã chỉ ra một xu hướng phát triển mô hình đô thị kiểu mới tiến tới trong tương lai. Cụ thể cái tên “thành phố bền vững thông minh” đã được đề xuất thay thế cho hai thuật ngữ độc lập là “thành phố bền vững” và “thành phố thông minh”. Trong đó ý tưởng sáng tạo được thể hiện bởi việc kết hợp và tích hợp thế mạnh/lợi thế của các đô thị bền vững và đô thị thông minh, khai thác sức mạnh tổng hợp của các chiến lược và giải pháp của chúng theo cách cho phép các thành phố bền vững tối ưu hóa, nâng cao và duy trì hiệu suất của chúng trên cơ sở dữ liệu sáng tạo từ các công nghệ được cung cấp bởi các đô thị thông minh, tạo nên một xu hướng đô thị kiểu mới “đô thị bền vững thông minh dựa trên dữ liệu”, có khả năng đáp ứng cao những nhu cầu phát triển bền vững trước nhiều diễn biến phức tạp khó dự đoán, chẳng hạn như biến đổi khí hậu, ô nhiễm không khí,... Các nghiên cứu cũng cho thấy cần có hệ thống công nghệ hiện đại để vận hành, truyền tải một nền tảng dữ liệu lớn chứa đựng đầy đủ các loại thông tin của một đô thị, bởi vậy, phần lớn các nghiên cứu cho thấy công nghệ Internet vạn vật (IoT) và dữ liệu lớn đã trở nên thiết yếu, có tiềm năng to lớn để cải thiện và thúc đẩy sự bền vững của một đô thị, và do đó, sẽ giúp cho các chiến lược thực hiện quy hoạch, quản trị, vận hành đô thị đáp ứng cao đối với hình thức đô thị bền vững theo hướng dữ liệu lớn. Khi cần truy cập hệ thống dữ liệu để tổng hợp và nắm bắt toàn bộ hiện trạng một đô thị, nó như một bản định hướng cho quá trình phát triển tiếp theo của đô thị, đồng thời cho thấy sự kết hợp toàn diện những chiến lược, giải pháp tối ưu giữa đô thị bền vững và thông minh có thể mang lại triển vọng xây dựng mô hình đô thị bền vững thông minh dựa trên công nghệ dữ liệu lớn trong tương lai.
Như vậy, tầm quan trọng của công nghệ dữ liệu lớn cùng với các ứng dụng mới của chúng ngày càng được nhấn mạnh trong việc cải thiện và thúc đẩy tính bền vững của đô thị. Theo nghiên cứu của Bibri, S. E. (2021), xu hướng mới này đã được chứng minh bởi nhiều nghiên cứu thực hiện trong những thời gian gần đây về các thành phố bền vững (như: Bibri (2020a); Bibri (2021a); Bibri (2021b); Bibri & Krogstie (2020a), 2020b, 2020c; Hakpyeong và cộng sự (2021); Thornbush & Golubchikov (2019); Tomor et al. (2019); Yigitcanlar & Cugurullo (2020),...). Và cho thấy xu hướng công nghệ dữ liệu lớn đang báo trước một kỷ nguyên mới, trong đó các thành phố bền vững đang thay đổi để đáp ứng hiệu quả với ảnh hưởng do mô hình điện toán dữ liệu lớn đang nổi lên mang lại. Việc thúc đẩy các thành phố bền vững trên toàn cầu trở nên thông minh hơn và bền vững hơn cũng đang được nhận thức bằng cách áp dụng các công nghệ theo hướng dữ liệu để nâng cao và tối ưu hóa hoạt động, chức năng, dịch vụ, thiết kế, chiến lược và chính sách của chúng. Sự chuyển đổi này - đòi hỏi những cách thức mới và sáng tạo về cách các thành phố bền vững có thể được giám sát, hiểu, phân tích và do đó nó được quy hoạch, tổ chức, kiểm soát và điều tiết. Điều này thể hiện ở mức độ ngày càng cao của việc phát triển và thực hiện các giải pháp dựa trên dữ liệu trong cơ chế quản lý vận hành và cách tiếp cận quy hoạch phát triển (Bibri, S. E. (2021)).
Trên nền kết quả của những ý tưởng nghiên cứu mới về xu hướng phát triển mô hình đô thị bền vững thông minh dựa trên dữ liệu tương lai, bài viết sẽ tổng hợp lại một số lập luận khoa học với một số nội dung chủ đạo về xu hướng có khả thi để phát triển mô hình đô thị kiểu mới này.
Giới hạn của bài viết này chỉ dừng lại ở việc tổng hợp các nghiên cứu lý luận của thế giới về một xu hướng phát triển mô hình đô thị bền vững thông minh trên nền tảng công nghệ tiên tiến dữ liệu lớn trong tương lai, làm cơ sở khơi nguồn cho các ý tưởng nghiên cứu tiếp theo sâu sắc hơn để có thể triển khai mô hình này trong thực tế, vì vậy bài viết sẽ không bàn luận về các vấn đề thực trạng phát triển đô thị bền vững ở Việt Nam.
---------------------------------------
Bài đăng trên Kỷ yếu Hội thảo quốc tế: Quản trị rủi to và phát triển đô thị bền vững
(Tham khảo thông bài viết xin liên hệ trực tiếp:
- Bộ phận Thư viện Viện Nghiên cứu Phát triển bền vững Vùng
Địa chỉ: Tầng 8. Số 1 Liễu Giai, Ba Đình, Hà Nội
Nhân viên Thư viện: Nguyễn Thị Đậm (ĐT: 0986534092, Email: dam.sdin@gmail.com)
Nguồn:Kỷ yếu Hội thảo quốc tế: Quản trị rủi ro và phát triển đô thị bền vững Copy link